HƯƠNG MÙA THU

                                      Phan Hà

Tôi vươn vai uể oải mãi mà không tài nào dậy được, người đau như dần. Sáng nay, hương thu đã tràn vào cửa. Tôi muốn ra chợ mua đĩa thị sáp về  để thắp hương rằm tháng tám, vừa là để tưởng nhớ chú Út của gia đình. Chú Út hy sinh tại Đông Hà Quảng Trị năm 1972. Lúc còn ở nhà chú đã trồng cây thị sáp rất thơm, quả sai núc nỉu, thơm cả sang sân nhà hàng xóm. Cô bé nhà bên có đôi mắt tròn đen nhánh thi thoảng lại nhìn chú một cách bẽn lẽn. Chú Út thương thầm nhớ chộm mà chưa dám ngỏ lời. Năm năm sau ngày chú hy sinh, gặp phải năm bão nước úng lụt, cây thi héo hon dần rồi chết. Bà nội tôi đã ba lần mua giống cây thị khác trồng vào gốc cũ nhưng nó đều không sống, cũng không thể giải thích được. Bà buồn và nhớ chú, héo hắt ốm.

- Bỗng một hôm, cô Mai hàng xóm mà chú Út thương thầm nhớ chộm từ thành phố về quê, có ghé về thăm bà, nghe bà kể chuyện về cây thị sáp, cô Mai ngồi yên lặng không nói gì. Sau đó, buổi chiều cô về thành phố, nghe đâu cô lấy chồng làm quan chức sinh sống ở phường Phố Hiến.

Đến ngày giỗ chú, cô Mai mang về một giỏ thị sáp, hai cây thị, bố tôi mang ra trồng đúng vào chỗ gốc cây cũ, lạ thay cả hai cây thị cùng nỗ lực vươn cành, lớn nhanh kiêu hãnh cùng trời đất. Năm năm sau, chúng đua nhau ra quả và ngát hương, bà tôi không còn ốm vặt, bà mắc võng dưới gốc cây thị, nằm nghe chúng rì rào nói chuyện, năm nào cô Mai cũng về giỗ chú, cô tự tay hái những quả thị thơm dâng lên ban thờ chú.

Trẻ con trong xóm í ới gọi bà:

– Bà ơi, bán cho cháu mấy quả thị!

– Đây cháu! Cây thị mật nhà bà đấy, thơm lắm, ngọt lắm!

- Bà tặng các cháu mang về nhà, đan rọ cho thị vào để ở cửa sổ cho thơm nhé, mỗi cháu 5 quả.

– Bà ơi? Bà lấy chút ít tiền để cây còn có lộc tiếp ra hoa và kết trái bà ạ!

- Thế cho bà xin 10 nghìn cháu nhé. Bà cầm 20 nghìn trên tay mân mê mãi, lập cập mua cái bánh nướng nhỏ để lên ban thờ chú Út thắp nhang và khấn:

Út ơi? Con ở đâu trong rừng già hay khe suối, có nghe lời mẹ vọng. Cây thị con trồng nay đã hồi sinh. Mai - cô hàng xóm đã trồng cây thị khác, ra quả sai lắm, mẹ bán cho mấy đứa trẻ trong xóm, mua đồng bánh nướng về cho con. Sắp trung thu rồi Út ạ. Lời lầm rầm trong gió thoảng, đôi mắt bà đỏ hoe, bao nhiêu năm chú Út hy sinh, cả nhà dốc công sức đi tìm phần mộ đưa chú về quê, nhưng vẫn chưa tìm được. Lời nguyện cầu của bà trước khi ra đi, là mong tìm được chú.

Sau hôm đó, bà tôi ốm một trận nặng, bà nằm bệnh viện đa khoa tỉnh gần một tháng, cả nhà đã chuẩn bị tinh thần xấu nhất đến với bà, bố mẹ tôi không cho cô Mai biết, nhưng cô đi chợ vô tình gặp người hàng xóm cùng quê lên tỉnh bán hàng khoe là cụ Mẫn ốm nặng lắm, khéo mà khó qua.

Buổi chiều hôm ấy, cả nhà tôi ai cũng nặng lòng vì bác sĩ tiên lượng xấu, mặt cả nhà buồn rười rượi, bỗng cô Mai hớt hơ hớt hải chạy vào. Cô đến bên bố mẹ tôi và nhẹ nhàng nói:

- Sao anh chị giấu em, không cho em biết mẹ bị ốm nặng?

- Em xin được làm con gái trong gia đình.

- Cô Mai đến bên bà tay mân mê đôi bàn tay già nua gầy guộc, thì thầm nói: Mẹ ơi, mẹ cố ăn cho khoẻ để mẹ còn về nhà với chúng con, mẹ về nằm trên chiếc võng gai dưới vòm thị xanh mát đợi con về mỗi tuần. Con và mẹ sẽ sống thật khoẻ để đi tìm và đưa anh về quê hương mẹ nhé.

- Mẹ uống chút sữa nào, con gái bón cho mẹ. Cứ rủ rỉ nhẹ nhàng, cô Mai chăm chút cho bà, bà ăn uống được nhiều hơn, dần dần bà tỉnh táo và đòi về nhà. Bà dần bình phục và khoẻ hơn trước.

Hàng ngày,  bà hái những quả thị thơm mang ra chợ bán, bà gặp ai mua cũng bán, không quan trọng đắt rẻ. Của nhà bà mà, nên bà bán cho vui. Mấy hôm nay, có đứa cháu nội nghỉ hè chịu khó hái cho mà đi bán đó cháu ạ! Chứ không để thị rụng khắp vườn, bà thấy không đành! Tôi, thường xuyên đi chợ, ngày nào gặp bà tôi cũng mua thị của bà.

Đưa túi thị cho tôi xong, bà tại tiếp tục những bước đi nặng nề về hướng chợ. Nhìn bà tôi thấy rưng rưng! Vì nhớ hình ảnh bà ngoại, vì cái sự “không đành” của bà với những quả thị và vì… nhớ tuổi thơ!

Quê tôi đất chật người đông, lại là dân vùng biển nên thói quen trồng cây ăn trái cũng không nhiều như vùng khác. Nhưng không hiểu sao, quê tôi hồi ấy thị được trồng khá nhiều. Đến bây giờ tôi và bạn bè cùng lứa có thể đọc vanh vách tên của những nhà có cây thị. Vậy nên, đến mùa thị, lớp học rồi áo quần chúng tôi như được ướp trong hương thị ngọt ngào vì đứa nào cũng cố gắng mua hoặc xin mấy quả thị để đưa vào lớp.

Rồi những quả thị ấy lại theo chúng tôi về nhà. Có đứa thì thích vân vê quả thị cho thật mềm rồi ăn, có đứa thì chỉ thích đặt nó ở bàn học để mà hít hà cái mùi hương chẳng thể giấu đi đâu ấy. Giữa đêm, trong giấc ngủ chập chờn, trong những cơn mộng mị của lũ trẻ, có những câu chuyện ma đầy ám ảnh, có những trò chơi, có tiếng í ới gọi nhau, có bà Tiên tóc trắng, có cô Tấm thảo hiền, có mùi thị vấn vít… Cứ thế, những quả thị ngọt lành đi cùng tuổi thơ vừa êm đềm vừa dữ dội của chúng tôi.

Nhà bà ngoại tôi cũng có hai cây thị khá to, hàng xóm xung quanh cũng có những cây thị sum suê không kém. Trường tôi học lại gần đó. Mỗi độ thị sắp chín, chúng tôi lại chờ mong. Có lúc là mấy đứa trẻ tự tìm cách hái thị, có lúc là cậy nhờ vào người lớn. Mấy cây thị nhà hàng xóm trái sai hơn, ngọt hơn. Ngày trước, tình làng nghĩa xóm đậm đà, thế nên, chúng tôi cũng được các bà, các cô cho thị nhiều. Tôi vẫn còn nhớ như in cái cảm giác cầm trên tay một quả thị mật tròn vo, vàng rộm, tay vân vê, nắn nắn, bóp bóp cho mềm đều và sau đó cho vào trong cái rọ, bố tôi đan cho chị em chúng tôi. Khi quả thị chín mõm mòm, cảm giác mùi hương bay xa, tôi mới từ từ bóc ra cho vào miệng nhấm nháp vị ngọt, vị thơm, đôi khi là vị chát nhẹ của một thức quà quê.

Giữa  bao la bộn bề của cuộc sống, giữa những dằn  vặt của cơm áo gạo tiền. Giữa những cuộc người uể oải, tôi lại tìm về quê hương, ở đó có bà, có bố mẹ, có cô Mai, chú Út và hương thị thơm nồng nàn trong hương sắc mùa thu để nhớ về những kỷ niệm thời thơ ấu không thể nào quên, những người sinh ra từ làng quê như chúng tôi hương thơm ngọt lành từ cây trái vườn nhà đã trở thành mùi của kí ức, mùi của tuổi thơ, mùi của quê hương, mùi của mùa. Người nào còn vấn vương với mùi quả thị là những người vẫn nặng lòng với quê, vẫn còn muốn trân trọng, nâng niu những cái gì đã thành miền thương nhớ nơi thôn quê bình dị. Và tôi ủ lại, rịn từ trong câu hát lời ru văng vẳng đâu đây lời thơ “Nói với em” của nhà thơ Vũ Quần Phương:

“Nếu nhắm mắt trong vườn lộng gió,
Sẽ được nghe nhiều tiếng chim hay,
Tiếng lích rích chim sâu trong lá,
Con chìa vôi vừa hót vừa bay.

Nếu nhắm mắt nghe bà kể chuyện,
Sẽ được nhìn thấy các bà tiên,
Thấy chú bé đi hài bảy dặm,
Quả thị thơm cô Tấm rất hiền

Nếu nhắm mắt nghĩ về cha mẹ,
Đã nuôi em khôn lớn từng ngày,
Tay bồng bế, sớm khuya vất vả,
Mắt nhắm rồi, lại mở ra ngay.”

Bây giờ, cứ mỗi độ thu sang, khi những quả thị khoác trên mình màu vàng như nắng cũng có nghĩa là mùa thu đang độ ngọt. Trên những nẻo đường quê, mùi thơm ngọt ngào của thứ quả đặc biệt ấy như níu những bước chân qua. Bọn trẻ vẫn tung tăng đi học, vẫn cười nói rổn rảng.

Tự dưng tôi cũng bất giác mà nghĩ rằng, với những người nếu từng có một tuổi thơ ấm áp, an lành, nhiều mến thương thì sau này giữa những giông gió của cuộc đời thì tuổi thơ ấy sẽ góp phần vỗ về, chữa lành những tổn thương. Còn nếu ngược lại, họ phải mất nhiều tâm sức để chữa lành tuổi thơ! Tôi nhớ chú Út, nhớ cô Mai, nhớ về miền quê nơi lưu giữ tình yêu thương ấm áp lúc nào cũng rịn chảy.